Si mund t’i neutralizojmë dëmet sociale dhe mjedisore të xhinseve
Xhinset janë elementi kryesorë i gardërobës. Në çdo moment, thuajse gjysma e popullsisë në botë ka të veshura një palë të tilla dhe me miliarda palë të reja shiten çdo vit. Shitjet e xhinseve ranë gjatë kohës së pandemisë, por tani kërkesa për to po rritet dhe arriti deri në 23% në 2021; duket se kjo veshje po dominon javët e modës vjeshtë/dimër dhe atë pranverë/verë. Përbërësi kryesor i kombinimit të ‘xhinseve me një bluzë të këndshme’ mund të duket si diçka jo pa të keq, por prodhimi i xhinseve është një burim i dëmeve të konsiderueshme shoqërore dhe mjedisore.
Le ta nisim me atë se çfarë i bën xhinset, xhinse: ngjyra ikonike blu. Edhe fillimisht përdorej llullaqi natyral për të ngjyrosur xhinset, në fillim të viteve 1900 ai u zëvendësua nga një bojë më e lirë sintetike me bazë nafte dhe tani industria e xhinseve përdor mbi 40,000 tonë çdo vit. Gjithashtu në përzierjen e bojës përfshihen edhe lëndë kimike si formaldehidi dhe cianidi të cilat përdoren për të prodhuar vetë bojën dhe për të parandaluar rritjen e baktereve dhe njollat.
Nëse të gjitha këto lëndë kimike derdhen në ujë pas prodhimit, ato mund të eliminojnë oksigjenin nga uji, duke dëmtuar jetën nënujore në ekosistemet natyrore – dhe problemet me ujin nuk mbarojnë këtu. Sipas një studimi të markës Levi’s në një palë të vetme xhinsesh 501 përdoren deri në 3,781 litra ujë gjatë jetës së tyre dhe një palë mund të lëshojë rreth 56,000 mikrofibra në çdo larje.
Nëse xhinset ju pëlqejnë në stilin e “vjetruar”, ato mund të jenë trajtuar me rërë, që është një proces që u shkakton punëtorëve sëmundje të ndryshme të frymëmarrjes dhe silikozë – një sëmundje afatgjatë e mushkërive që shkaktohet nga thithja në sasi të mëdha e pluhurit gërryes silicor. Ne shpesh përqendrohemi te natyra, sepse për arsye të dukshme, kriza klimatike është prioriteti ynë, por vëmendja duhet të jetë gjithmonë te punëtorët. Pambuku, me të cilin bëhen xhinset, lidhet në mënyrë shqetësuese dhe të pandashme me punën e detyruar të ujgurëve. Në bazë të një vlerësimi del se më shumë se një milion ujgurë, – grupi më i madh minoritar në krahinën Xinjiang, në Kinë – janë futur në ‘kampe riedukimi’ dhe një në pesë veshje prej pambuku lidhet me punën e detyruar në këtë rajon.
A mos duhet vallë të heqim dorë nga xhinset? Jo medoemos, por ne duhet t’i kushtojmë vëmendje dhe të ushtrojmë presion mbi kompanitë dhe prodhuesit që kanë fuqinë të ndryshojnë situatën. Dhe fatmirësisht, disa prej tyre janë angazhuar tashmë për të krijuar një industri të xhinseve me sa më pak ndikim në natyrë dhe më të përshtatshme për të ardhmen. Më poshtë po përmendim pesë marka që duhet t’i merrni në konsideratë.
- Xhinse pa procesin e ujit (“Waterless”): Në 2011, Levi’s prezantoi xhinset ‘Water<Less’ të cilat mund të kursejnë deri në 96% të ujit krahasuar me prodhimet konvencionale. Që prej atëherë, gjiganti i prodhimit të xhinseve ka ndërmarrë përpjekje serioze dhe, që prej 2020, 67% e produkteve të tij janë Water<Less, duke kursyer kështu 13 miliardë litra ujë.
- Xhinse elastike që dekompozohen: Fibrat plastike që përdoren për të prodhuar xhinset elastike duan qindra vite për t’u shpërbërë. Prodhuesi i vjetër italian i xhinseve Candiani e zgjidhi këtë problem me Coreva – pëlhura e parë e xhinseve elastike në botë e cila mund të dekompozohet. Në fund të ciklit të jetës së tyre, pëlhura mund të rikthehet në natyrë, duke vepruar si fertilizues për pambukun e ri. Markat e tilla si Hiut, Denham dhe Stella McCartney po e përdorin këtë pëlhurë.
- Xhinse prej hithre: Hedhur në treg nga Pangaia dhe prodhuar përsëri nga Candiani, PANettle (xhins i prodhuar nga fibrat e hithrës dhe pambuku natyror) rritet vetvetiu në natyrë, mbështet fermerët në periudhën jashtë sezonit, përdor më pak ujë dhe është i gjurmueshëm. Me të vërtetë mbresëlënëse.
- Riparime të përhershme: Për të nderuar punën dhe burimet që përdoren për secilën palë xhinse, Nudie Jeans, Ganni dhe Iron Heart ofrojnë riparime të përhershme. Dhe, edhe pse nuk janë falas, ju mund të riparoni edhe xhinse të markave të tjera, përfshirë Levi’s dhe Uniqlo.
- Kush nuk shpërdoron, fiton: Xhinset meritojnë që të pëlqehen për të gjithë jetën edhe kur ato nuk mund të riparohen në modelin origjinal. Ja pse ELV Denim dhe Revival London po përdorin një metodë pa mbetje: duke ricikluar, arnuar dhe ripunuar xhinset e të gjitha llojeve nga ato të rikrijuara e deri te korsetë dhe çantat.
Sophie Benson është gazetare e pavarur e cila mbulon tematikat e modës në aspektin mjedisor dhe të të drejtave të njeriut. Ajo është publiciste për çështjet mjedisore për revistën “Dazed’’, përfshirë “Vogue”, “AnOther”, dhe “i-D”